Past Production Reviews
2Σε κάθε περίπτωση, με χαρά παρακολουθήσαμε πρόσφατα (10/2) από την Εθνική Λυρική Σκηνή (ΕΛΣ, Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος) αναβίωση της επιτυχημένης παραγωγής του Andrea Chénier, της οποίας τη σκηνοθεσία, τα σκηνικά και τα κοστούμια υπέγραφε ο πάντα ξεχωριστός Νίκος Πετρόπουλος. Την επιμέλεια της αναβίωσης είχε ο εκλεκτός σκηνοθέτης Ίων Κεσούλης. Αν δεν μας απατά η μνήμη, είχαμε εκτιμήσει για πρώτη φορά την εν λόγω παραγωγή στις αρχές του 2002· τότε -όπως και κατά το πρόσφατο ανέβασμα- είχαμε σημειώσει τόσο την υψηλή αισθητική άποψη του Πετρόπουλου όσο και το γεγονός ότι με τέχνη και σκέψη έμεινε κοντά στα ζητούμενα της παρτιτούρας και στις πολιτικοκοινωνικές αναφορές της υπόθεσης, επιστρατεύοντας γούστο και γνώση. Τα μεγάλα επιβλητικά σκηνικά, οι αναφορές στο ύφος της εποχής, τα λαμπρά κοστούμια και ο ιδιαίτερα εύστοχος φωτισμός (στην αρχική παραγωγή, του ιδίου και του Γιάννη Θεοδωρίδη, πρόσφατα αναβιωμένος από τον Χρήστο Τζιόγκα) δημιούργησαν το ιδανικό εικαστικό πλαίσιο μέσα στο οποίο άνετα κινούνταν οι τραγουδιστές· μια εικόνα που, δεν το κρύβουμε, κολάκευε τα μάτια του κοινού. Όσον αφορά στο μουσικό μέρος, οι δυο αστέρες που αρχικά είχε αναγγελθεί ότι θα επωμίζονταν τους πρωταγωνιστικούς ρόλους, η Ολλανδή υψίφωνος Eva–Maria Westbroek (που το 2015 τόσο συναρπαστικά είχε τραγουδήσει τον ρόλο της Maddalena στη Βασιλική Όπερα του Λονδίνου, στο πλάι του πάντα ανυπέρβλητα αποκαλυπτικού Γερμανού τενόρου Jonas Kaufmann) και ο Αργεντινός τενόρος Marcelo Álvarez, αποσύρθηκαν και αντικαταστάθηκαν αντιστοίχως από τον Αργεντινό τενόρο Marcelo Puente και την Ουρουγουανή υψίφωνο María José Siri. Η εν λόγω αντικατάσταση επέφερε επιτυχή αποτελέσματα, αφού και οι δύο καλλιτέχνες στάθηκαν στο ύψος των απαιτήσεων των ρόλων τους. Πιο συγκεκριμένα, ο Puente με φωνή ωραίας γραμμής και νεανικό σφρίγος φώτισε τόσο την ασυγκράτητα ρομαντική-ηρωική φύση του Chénier όσο και τον λυρισμό της μουσικής. Δίπλα του, η Siri, λάξευσε μία μουσικά και υποκριτικά υψηλής κλάσης Maddalena· δεν ήταν απλά η μουσικότητα, η παρουσία και η γενικότερη κίνησή της που έπεισαν, αλλά ο έξοχος τρόπος που χρησιμοποιούσε τη ζεστή, βελούδινη και εύπλαστη φωνή της (με θαυμάσια κέντρα) για να αποδώσει τα ποικίλα ζητούμενα του εύφορου ρόλου της (ασφαλώς κέρδισε τις εντυπώσεις, στην διάσημη άρια της τρίτης πράξης, La mamma morta). Και ναι, έκτισε την προσωπικότητα της νεαρής αριστοκράτισσας, θύμα της γαλλικής επανάστασης, με μεγάλη ακρίβεια, από την υπέροχα γοητευτική είσοδό της στην αρχή του έργου, μέχρι τις ύστατες τραγικές στιγμές που με προθυμία, θάρρος και αυταπάρνηση ακολουθεί τον αγαπημένο της στον θάνατο και τη λεπίδα της γκιλοτίνας. Ο διεθνής συμπατριώτης μας βαρύτονος Δημήτρης Πλατανιάς στον ρόλο του Gérard, ήρωα τον οποίον στην αρχή της όπερας γνωρίζουμε ως υπηρέτη, ενώ στη συνέχεια τον παρακολουθούμε να εγκαταλείπει την εργασία του προκειμένου να μπει στον αγώνα της επανάστασης ως αξιωματικός, διακρίθηκε τόσο με την εντυπωσιακού μεγέθους και αντοχής φωνή του (άμεση και συναισθηματικά φορτισμένη υπήρξε η ερμηνεία του μονολόγου της τρίτης πράξης, Nemico della patria?), όσο και με τη διάθεσή του να εμβαθύνει στις ψυχολογικές διακυμάνσεις του ρόλου του. Η δραματική υψίφωνος Τζούλια Σουγλάκου κατά την τρίτη πράξη τραγούδησε με γνήσιο αίσθημα και φωνητικό έλεγχο την άρια της τυφλής ηλικιωμένης Madelon, Son la vecchia Madelon. Σχετικά με την άρια, ας μας επιτραπεί να θυμίσουμε τη φήμη σύμφωνα με την οποία ο λιμπρετίστας του έργου, Ilica, υπήρξε ερωτευμένος με μια μεσόφωνο και ζήτησε από τον συνθέτη (η σχέση του με τον οποίον υπήρξε ταραχώδης) να συμπεριλάβει έναν ρόλο ειδικά για εκείνη στην εν λόγω όπερα. Όταν ο Giordano αρνήθηκε, ο Illica τον απείλησε με πιστόλι και ως αποτέλεσμα υπήρξε η σύνθεση αυτής της συγκινητικής άριας. Στους μικρότερους ρόλους διακρίθηκαν οι Μαρισία Παπαλεξίου (Bersi), Χρυσάνθη Σπιτάδη (La Contessa di Coigny), Γιάννης Γιαννίσης (Roucher), Χάρης Ανδριανός (Mathieu), Βαγγέλης Μανιάτης (Pietro Fléville), Γιώργος Ματθαιακάκης (Fouquier-Tinville), Χρήστος Κεχρής (Ένας «απίστευτος»), Διονύσης Μελογιαννίδης (Αβάς), Βαγγέλης Μανιάτης (Οικονόμος) και Διονύσης Τσαντίνης (Dumas). Η ορχήστρα και η χορωδία της ΕΛΣ απέδωσαν πολύ ικανοποιητικά, απολαμβάνοντας και ακολουθώντας, όπως και οι τραγουδιστές πρωτίστως, τη σίγουρη, ιδιωματικά ανεπτυγμένη και σε στιγμές φλογερής έντασης άποψη του Γάλλου αρχιμουσικού Philippe Auguin, τακτικού πλέον συνεργάτη του λυρικού μας θεάτρου, που επιπλέον φώτισε με νόημα τις μεγάλες τραγικές κλιμακώσεις του μουσικού δράματος του Giordano.
Ναι, είναι ένας διαφορετικός «Οθέλλος». Όμως χωρίς φορτωμένα σκηνικά και καταιγιστική σκηνική δράση να τραβούν το βλέμμα, τα πάντα συμπυκνώνονται στη μουσική. Ο Γουίλσον με το στατικό, φορμαλιστικό πλαίσιο που δημιουργεί σε «αναγκάζει» να την ακούσεις, να κατανοήσεις μέσα από αυτήν, τις σκέψεις, τις πράξεις, το βάθος των συναισθημάτων των ηρώων της τραγωδίας. Και το αποτέλεσμα κατά τη γνώμη μου είναι απλά μαγευτικό. Η σπουδαία αυτή παραγωγή ευτύχησε να έχει τρεις εξαιρετικούς σολίστ στους πρωταγωνιστικούς ρόλους, στους οποίους, η απουσία σκηνικής δράσης έδωσε την ευκαιρία να αναδείξουν καλύτερα από ποτέ, το μέγεθος της φωνής τους. Ο Λετονός Αλεξάντρς Αντονένκο, ένας από τους κορυφαίους Οθέλλους της δεκαετίας παρά τα φωνητικά προβλήματα που αντιμετωπίζει τελευταία, επιβλήθηκε τόσο με τη σκηνική παρουσία του όσο και με την ερμηνεία του. Μεστή, γεμάτη δύναμη και λαμπερά ηχοχρώματα, με στεντόρειες κορυφώσεις αλλά και λυρισμό, η φωνή του παρά τις μικρές αστάθειες, σκιαγράφησε ιδανικά τον παρορμητικό χαρακτήρα του Οθέλλου και τις μεταπτώσεις του. Πραγματικά εντυπωσίασε. Ο ρόλος της νεαρής, αθώας Δυσδαιμόνας απαιτεί μια ώριμη λυρική σοπράνο, αλλά με αγγελική φωνή, ικανή να μεταπηδά από τις δυνατές υψηλές νότες στις απαλές, γεμάτες χάρη μουσικές φράσεις. Γι’ αυτό και ταίριαξε γάντι στην κρυστάλλινη φωνή της Τσέλια Κοστέα. Η ερμηνεία της είχε μια απίστευτη τρυφερότητα σε όλη τη διάρκεια της όπερας, τραγουδώντας όμως το «Ave Maria» της τελευταίας πράξης και το μελαγχολικό «Τραγούδι της Ιτιάς»-από τα διαμάντια του λυρικού ρεπερτορίου- σκόρπισε βαθιά συγκίνηση σε όλους μας. Ο Τάσης Χριστογιαννόπουλος με τον όγκο, το σκοτεινό ηχόχρωμα και την εκφραστικότητα της φωνής του έπλασε έναν ραδιούργο, Ιάγο, διαβολικό μέχρις εσχάτων και μας χάρισε μερικές από τις πιο συναρπαστικές στιγμές της παράστασης με κορυφαία, την ερμηνεία του στο περίφημο «Credo in un Dio crudel». Δεν είναι τυχαίο ότι απέσπασε το πιο δυνατό χειροκρότημα. Αλλά και στους δεύτερους ρόλους, απολαύσαμε εξίσου άρτιες ερμηνείες. Ακολουθώντας πιστά τις σκηνοθετικές οδηγίες του Ρόμπερτ Γουίλσον ο Δημήτρης Πακσόγλου έπλασε έναν ευκολόπιστο Κάσσιο, ο Γιάννης Καλύβας έναν δειλό Ροδερίκο, η Βιολέτα Λούστα μια πιστή Αιμιλία και ο Πέτρος Μαγουλάς έναν ευγενή Λουδοβίκο και συνέβαλαν καθοριστικά στην εξέλιξη του σεξπηρικού δράματος. Όπως πάντα σημαντική και η συνδρομή της χορωδίας της ΕΛΣ υπό την καθοδήγηση του Αγαθάγγελου Γεωργακάτου που με τη «σκοτεινή» της παρουσία, χρωμάτισε μερικές από τις εμβληματικότερες σκηνές της όπερας. Από το πόντιουμ της ορχήστρας της ΕΛΣ ο νεότατος αλλά υπερταλαντούχος Στάθης Σούλης, έχοντας εξερευνήσει σε βάθος κάθε μέτρο της παρτιτούρας του «Οθέλλου», ανέδειξε τις ακραίες αντιθέσεις της, πότε με τις πομπώδεις εξάρσεις των χάλκινων πνευστών στις σκηνές δράσης και πότε με τη χαμηλόφωνη ένταση των εγχόρδων στις πιο λυρικές, εσωτερικές στιγμές. Του αξίζουν συγχαρητήρια…
