Symphony Concert / Brahms / Bartók by Brahms, Bartók, Du (2024/2024), Chef d'orchestre Vincent Kozlovsky, Filharmonia im. Henryka Wieniawskiego w Lublinie, Lublin, Pologne

„Wystarczy, żeby zabrzmiał, a zwycięży” – tak o II Koncercie fortepianowym B-dur Johannesa Brahmsa miał się wyrazić czołowy krytyk i teoretyk muzyczny XIX wieku Edward Hanslick. W istocie, po budapesztańskiej premierze dzieła w 1881 roku z udziałem samego kompozytora, dzieło to niewątpliwie święciło triumfy. Ironicznie określany przez Brahmsa „malutkim koncertem fortepianowym” tak naprawdę stanowi 5-częściowe dzieło o dużych rozmiarach, wykazujące wiele cech wspólnych z formą symfoniczną. Odejście od klasycznej, 3-częściowej formy koncertu instrumentalnego przejawia się również w nietypowym umiejscowieniu scherza (Allegro appasionato) w drugiej części utworu. Tym co świadczy o wyjątkowości kompozycji jest m.in. wykorzystywanie solowych partii wiolonczeli (Andante), czy szeroko rozbudowane rondo z dodatkowymi tematami pobocznymi (Allegretto grazioso – Un poco piu presto). Niedługo po przybyciu do USA w 1943 roku, na zamówienie Siergieja Kusewickiego, Béla Bartók rozpoczyna niezwłocznie pracę nad nowym dziełem – Koncertem na orkiestrę. Podobnie, jak w przypadku II Koncertu fortepianowego J. Brahmsa, utwór ten stanowi rozbudowaną, 5-częściową kompozycję sięgającą w swym materiale muzycznym do rodzimego folkloru – w obu przypadkach węgierskiego. Jedna z anegdot głosi, iż Bartók miał zostać poinformowany o zamówieniu dzieła przebywając w szpitalu, gdzie leczył się z powodu białaczki. Nie przeszkodziło mu to jednak w szybkim tempie ukończyć swój koncert. Nie jest to bynajmniej utwór, gdzie rolę solistów miałaby pełnić grupa solistów, jak w przypadku concerti grossi. Kompozytor skłaniał się, by uznać każdy z instrumentów orkiestry jako solowy – co wielokrotnie potwierdza traktując indywidualnie partie poszczególnych instrumentów. Co prawda dwukrotnie sięga Bartók w kompozycji do klasycznej formy sonatowej, jednak muzyka jego nosi już ze sobą ciężar XX-wiecznej estetyki – obecność nietradycyjnych skal modalnych i własnych, specjalnie stworzonych na potrzeby swojej twórczości.