Sinfonie Nr. 2 in c-Moll, ("Auferstehungssinfonie") by Mahler, Ab (2023/2023), Dirigat Alexander Humala

Symfonia jako wyraz człowieka. Perspektywa wieczności Symfonia znaczy dla mnie budowanie świata środkami wszelkich dostępnych technik – te słowa Gustava Mahlera (1860-1911) stały się mottem nie tylko dla niego samego, ale także dla kompozytorów kolejnych generacji. Chyba nikt trafniej nie ujął istoty symfonii jako gatunku reprezentującego w dźwiękach – człowieka. I to człowieka pełnego, który działa, kocha, cierpi, potrzebuje zabawy, wielbi naturę i znajduje spełnienie w duchowej wspólnocie. Mahlerowska symfonika wpisała się w krąg wiedeńskiej secesji przełomu dziewiętnastego i dwudziestego stuleci. II Symfonia c-moll „Zmartwychwstanie” powstawała w latach 1888-1894; prawykonana została 13 grudnia 1895 roku w Berlinie pod dyrekcją kompozytora (rewizji partytury autor dokonał w roku 1903). Przyjęła postać pięcioczęściowego cyklu. Muzyka części pierwszej – Allegro maestoso – zyskała ton żałobny (jej pierwotny tytuł to Święto umarłych) i uosabia sytuację graniczną: rozważań o życiu i śmierci nad grobem ukochanej osoby. W zamierzeniu miała być odrębnym poematem symfonicznym Totenfeier, inspirowanym czwartą częścią Dziadów Adama Mickiewicza, znaną Mahlerowi z niemieckiego przekładu Siegfrieda Lipinera. Część druga, Andante moderato – o charakterze intermezza, wprowadza nastrój reminiscencyjny: pamięć emocjonalna odwołuje się do przeżytych radości. Mahler ewokuje tu idiom ludowego austriackiego tańca – Ländlera. Część trzecia przyjęła postać scherza o rysach mrocznych i zarazem groteskowych. Kompozytor zacytował tu samego siebie – pieśń Kazanie Świętego Antoniego do ryb, chcąc wyrazić bezsens ludzkich działań. Część czwarta – Urlicht (‘Praświatło’) – przeznaczona została na alt i orkiestrę skameralizowaną. Przynosi tekst prosty (ze zbioru Des Knaben Wunderhorn) – ludowy o przesłaniu dla chrześcijańskiej kondycji ludzkiej fundamentalnym: człowiek pochodzi od Boga i do Boga powróci. W części piątej – najdłuższej, przeznaczonej na głosy solowe, chór i ponownie wielką orkiestrę symfoniczną, kompozytor wykorzystał odę Die Auferstehung (‘Zmartwychwstanie’) z cyklu Geistliche Lieder Friedricha Klopstocka (1724-1803), dopełniając jej przesłanie o własne strofy poetyckie. Muzyka finału II Symfonii wywiedziona zostaje z aury przeczucia śmierci. Nadchodzi Sąd Ostateczny – jego początek intonują symbolicznie dwa tam-tamy; przywoływana jest także sekwencja Dies irae (‘Dzień gniewu’). Niebiański chór obwieszcza powszechne zmartwychwstanie – wszystkich ogarnia miłość: następuje jasność i apoteoza wieczności. Przesłanie Mahlera, wyrażone słowami Klopstocka, jest jakże wyraziste: Du wirst auferstehen! (‘Zmartwychwstaniesz!’).