Greek National Opera / Recenzii

"The British tenor that the whole opera world is talking about…”

When the Belgian composer Wim Henderickx invites you to perform and direct a piece of contemporary musical theater, then you are definitely doing something very good and if your name is Danae Bletsa then this might be called "natural flow of things". A soprano whose creative collaborations include the Thessaloniki Biennale of Contemporary Art, Utrechtse Stadsschouwburg and Neuköllner Oper Berlin, Orgelpark and Nieuw Ensemble Amsterdam.

Διαμάντη Κριτσωτάκη -έξοχη στο σόλο της-

Η διακεκριμένη σκηνοθέτις και Καλλιτεχνική Διευθύντρια του Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου Κατερίνα Ευαγγελάτου μετέφερε την υπόθεση του Ριγολέττου στην παρακμασμένη ιταλική επαρχία της δεκαετίας του ’80, όπου η διαφθορά, τα εγκλήματα και οι βιασμοί κρύβουν την πραγματικότητα μιας κοινωνίας συντηρητικής, θρησκόληπτης και προληπτικής, η οποία υποτιμά βαθιά τις γυναίκες. Με μια σκηνοθετική προσέγγιση στιβαρή και συνεπή στο λιμπρέτο και τη μουσική του έργου, η Ευαγγελάτου, με τη συνδρομή της δημιουργικής της ομάδας (σκηνικά Εύα Μανιδάκη, κοστούμια Άλαν Χράνιτελ, χορογραφία-κινησιολογία Πατρίσια Απέργη, φωτισμοί Ελευθερία Ντεκώ), παρουσίασε μια νέα πρόταση ανεβάσματος του κλασικού αυτού αριστουργήματος. Ο Λουκάς Καρυτινός διεύθυνε την Ορχήστρα της ΕΛΣ φωτίζοντας τις συναισθηματικές μεταπτώσεις και αναδεικνύοντας τη δραματική ένταση της μεγαλειώδους μουσικής του Τζουζέππε Βέρντι. Η παραγωγή σημείωσε ιδιαίτερη επιτυχία και αναφορικά με την υποδοχή των πρωταγωνιστών, οι οποίοι αποθεώθηκαν από το κοινό. Στον ρόλο του τίτλου ο Δημήτρης Τηλιακός έπλασε έναν τσακισμένο γελωτοποιό προσφέροντας μια σπουδαία ερμηνεία σκηνικά και φωνητικά. Η Τζίλντα της Χριστίνας Πουλίτση ήταν εύθραυστη και δραματική και ο Δούκας της Μάντοβας του Φραντσέσκο Ντεμούρο συνόψιζε με την ερμηνεία του όλη τη σήψη και την παρακμή της ανδροκρατούμενης κοινωνίας. Μαζί τους χειροκροτήθηκαν θερμά οι Πέτρος Μαγουλάς, Μαίρη-Έλεν Νέζη, Μαργαρίτα Συγγενιώτου, Δημήτρης Κασιούμης, Νίκος Κοτενίδης, Γιάννης Καλύβας, Γιώργος Ματθαιακάκης, Διαμάντη Κριτσωτάκη, Πέτρος Σαλάτας και Εβίτα Χιώτη. Η ανδρική Χορωδία της ΕΛΣ, υπό τον Αγαθάγγελο Γεωργακάτο, έδωσε μια εξαιρετική εμφάνιση, άλλοτε μυστηριώδης και συνωμοτική όπως τα μέλη της ιταλικής μαφίας, άλλοτε με γιγάντιες μάσκες Μάρλον Μπράντο από τον Νονό του Κόππολα.

Η σκηνοθετική οπτική του Κωνσταντίνου Ρήγου ανέδειξε στο έπακρο τη θεατρικότητα της ταινίας, χαρίζοντάς μας μία παράσταση με ρυθμό, εξαιρετική κίνηση, ωραίες εναλλαγές ανάμεσα στη νουάρ και την ποπ αισθητική και το βασικότερο σωστη αναλογία πρόζας και τραγουδιών. Σε συνεργασία με τη Μαίρη Τσαγκάρη δημιούργησε ένα πολύ έξυπνο σύγχρονο εικαστικό σύμπαν που έμοιαζε με πολυμορφικό, παραισθησιογόνο lounge μέσα στο οποίο χώρεσαν όλα. Πίσω δεξιά η μπάντα που έπαιζε ζωντανά μουσική, μπροστά της τα εμβληματικά καρτοτηλέφωνα της δεκαετίας του ‘90 που λίγο πριν την έλευση της κινητής τηλεφωνίας γνώρισαν μεγάλες “δόξες”. Πολύχρωμοι καναπέδες, πολυθρόνες, τραπέζια και στο κέντρο της σκηνής "χωμένο" ένα λευκό πιλοτήριο στο οποίο βρισκόταν ο Ρένος Χαραλαμπίδης. Από εκεί ντυμένος στα λευκά, σαν να έχει φτάσει στις πύλες του παραδείσου, μας εξιστόρησε εν είδει φλας μπακ μέσα από τις αναμνήσεις του στιγμές των ηρώων της ταινίας. Ηρώων που ερωτεύονται, βρίζουν, φιλοσοφούν, διεκδικούν τον ρομαντισμό και ικανοποιούνται με τα ελάχιστα, καπνίζοντας πάντα φτηνά τσιγάρα. Μόνο που τώρα πια δεν καπνίζουν στην πραγματικότητα, τα κρατούν όλοι στα χέρια τους σβησμένα από τον χρόνο... Ατμοσφαιρικοί οι φωτισμοί του Περικλή Μαθιέλλη και ενταγμένα στη φιλοσοφία της παράστασης τα κοστούμια του σχεδιαστή μόδας Απόστολου Μητρόπουλου που σε πλήρη αρμονία με τις ταπετσαρίες των επίπλων. Ο συνθέτης Παναγιώτης Καλαντζόπουλος πρόσθεσε 16 νέα τραγούδια στην αρχική παρτιτούρα της ταινίας και αυτό είναι το στοιχείο που απογείωσε τη θεατρική της μεταφορά. Τα τραγούδια συμπυκνώνουν ευφυώς μέσα τους όλη τη θεματολογία και τις εμβληματικές φράσεις της ταινίας και “απενοχοποιούν” τη νεοελληνική βωμολοχία, από το “Γαμιέστε” μέχρι τη “Μουνάρα” και το “Δε θέλω να γαμήσω, θέλω να ηρεμήσω”. Ο συγγραφέας Πέτρος Βουνισέας ανέλαβε ένα μεγάλο στοίχημα υπογράφοντας το λιμπρέτο του νέου αυτού μιούζικαλ. Στη διασκευή του, οι ατάκες και οι αυθεντικοί χαρακτήρες της ταινίας έχουν μείνει ανέπαφοι και “αγκαλιάζουν” όμορφα τα τραγούδια αποτελώντας ένα αδιάρρηκτο σώμα που συνομιλεί εξαιρετικά εποικοδομητικά με το σήμερα. Τους ρόλους και τα τραγούδια ερμηνεύει ένα πολυσυλλεκτικό καστ ηθοποιών-τραγουδιστών (Τάκης Βαμβακίδης, Αθηνά Βρούβα, Πάρις Θωμόπουλος, Idra Kayne, Σοφία Κουρτίδου, Θάνος Λέκκας, Κωνσταντίνος Μπιμπής, Δημήτρης Ναλμπάντης, Χριστίνα Στεφανίδη, Ίαν Στρατής και Ρένος Χαραλαμπίδης) και το αποτέλεσμα είναι πολύ ικανοποιητικό. Να σημειωθεί εδώ πως όλοι τους ήταν εξαντλητικά δουλεμένοι στην κινησιολογία. Ο κεντρικός χαρακτήρας (που ενσάρκωνε ο Χαραλαμπίδης στην πρωτότυπη ταινία) μοιράζεται εδώ ανάμεσα στον παροντικό και τον παρελθοντικό εαυτό του, ρίχνοντας ένα βλέμμα νοσταλγικό αλλά και κριτικό στην καθοριστική, για τον ήρωα και για την πόλη, μετάβαση τόσο από τη νωχελική μετεφηβεία στην ωριμότητα όσο και από τον 20ό στον 21ο αιώνα. Ο Ρένος Χαραλαμπίδης κρατά το παρελθόν και ο Θάνος Λέκκας το παρόν (εύστοχη η ασπρόμαυρη αντίθεσή τους). Ο πρώτος (Ρ. Χαραλαμπίδης) έχει ουκ ολίγες φορές αποδείξει την υποκριτική του στιβαρότητα, ο δεύτερος (Θ. Λέκκας) εντυπωσιάζει με σκηνική του άνεση και γοητεία. Αυτός ωστόσο που κερδίζει τις εντυπώσεις είναι ο σαρωτικός Κωνσταντίνος Μπιμπής, που για άλλη μια φορά αποδεικνύει το ανεξάντλητο ταλέντο του και στην πρόζα και στο τραγούδι, αλλά και στις υποκριτικές του μεταλλάξεις. Εξίσου απολαυστικοί ήταν η Σοφία Κουρτίδου και ο Πάρις Θωμόπουλος, καθώς κατάφεραν να ισορροπήσουν στις ψυχολογικές μεταπτώσεις των ηρώων τους με απόλυτη πειστικότητα. Πολύ ενδιαφέρον το δίδυμο των Τάσου Βαμβακίδη και Δημήτρη Ναλμπάντη και ερμηνεία έκπληξη αυτή του Ίαν Στρατή (με αποκορύφωμα το τελικό του τραγούδι). Μοναδική παραφωνία η ερμηνεία της Χριστίνας Στεφανίδη που δεν κατάφερε να ενταχθεί στο υποκριτικό καστ και δεν μας έπεισε ούτε στην πρόζα ούτε στο τραγούδι (εδώ μας έλειψε η φρέσκια και ανόθευτη ερμηνεία της Μαρίας Παπαχαραλάμπους). Η εξαμελής ορχήστρα (Σταύρος Λάντσιας /πιάνο, Ανδρέας Πολυζωγόπουλος /τρομπέτα, Χρήστος Ραφαηλίδης/ βιμπράφωνο, Γιώργος Παλαμιώτης/ ηλεκτρικό μπάσο, Θανάσης Τσακιράκης- Χρήστος Βίγκος/ ντραμς, κρουστά, Παναγιώτης Καλαντζόπουλος /κιθάρες, γιουκαλίλι) απέδωσε με ξεχωριστή δεξιοτεχνία τη μουσική της παράστασης. Συμπέρασμα: Μία εξαιρετικά κεφάτη και υψηλών προδιαγραφών παράσταση και ένα καθόλα άρτιο νεοελληνικό μιούζικαλ που -επιτέλους- βάζει λίγο πιο ψηλά τον πήχη του είδους στην Ελλάδα.

Σε κάθε περίπτωση, με χαρά παρακολουθήσαμε πρόσφατα (10/2) από την Εθνική Λυρική Σκηνή (ΕΛΣ, Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος) αναβίωση της επιτυχημένης παραγωγής του Andrea Chénier, της οποίας τη σκηνοθεσία, τα σκηνικά και τα κοστούμια υπέγραφε ο πάντα ξεχωριστός Νίκος Πετρόπουλος. Την επιμέλεια της αναβίωσης είχε ο εκλεκτός σκηνοθέτης Ίων Κεσούλης. Αν δεν μας απατά η μνήμη, είχαμε εκτιμήσει για πρώτη φορά την εν λόγω παραγωγή στις αρχές του 2002· τότε -όπως και κατά το πρόσφατο ανέβασμα- είχαμε σημειώσει τόσο την υψηλή αισθητική άποψη του Πετρόπουλου όσο και το γεγονός ότι με τέχνη και σκέψη έμεινε κοντά στα ζητούμενα της παρτιτούρας και στις πολιτικοκοινωνικές αναφορές της υπόθεσης, επιστρατεύοντας γούστο και γνώση. Τα μεγάλα επιβλητικά σκηνικά, οι αναφορές στο ύφος της εποχής, τα λαμπρά κοστούμια και ο ιδιαίτερα εύστοχος φωτισμός (στην αρχική παραγωγή, του ιδίου και του Γιάννη Θεοδωρίδη, πρόσφατα αναβιωμένος από τον Χρήστο Τζιόγκα) δημιούργησαν το ιδανικό εικαστικό πλαίσιο μέσα στο οποίο άνετα κινούνταν οι τραγουδιστές· μια εικόνα που, δεν το κρύβουμε, κολάκευε τα μάτια του κοινού. Όσον αφορά στο μουσικό μέρος, οι δυο αστέρες που αρχικά είχε αναγγελθεί ότι θα επωμίζονταν τους πρωταγωνιστικούς ρόλους, η Ολλανδή υψίφωνος Eva–Maria Westbroek (που το 2015 τόσο συναρπαστικά είχε τραγουδήσει τον ρόλο της Maddalena στη Βασιλική Όπερα του Λονδίνου, στο πλάι του πάντα ανυπέρβλητα αποκαλυπτικού Γερμανού τενόρου Jonas Kaufmann) και ο Αργεντινός τενόρος Marcelo Álvarez, αποσύρθηκαν και αντικαταστάθηκαν αντιστοίχως από τον Αργεντινό τενόρο Marcelo Puente και την Ουρουγουανή υψίφωνο María José Siri. Η εν λόγω αντικατάσταση επέφερε επιτυχή αποτελέσματα, αφού και οι δύο καλλιτέχνες στάθηκαν στο ύψος των απαιτήσεων των ρόλων τους. Πιο συγκεκριμένα, ο Puente με φωνή ωραίας γραμμής και νεανικό σφρίγος φώτισε τόσο την ασυγκράτητα ρομαντική-ηρωική φύση του Chénier όσο και τον λυρισμό της μουσικής. Δίπλα του, η Siri, λάξευσε μία μουσικά και υποκριτικά υψηλής κλάσης Maddalena· δεν ήταν απλά η μουσικότητα, η παρουσία και η γενικότερη κίνησή της που έπεισαν, αλλά ο έξοχος τρόπος που χρησιμοποιούσε τη ζεστή, βελούδινη και εύπλαστη φωνή της (με θαυμάσια κέντρα) για να αποδώσει τα ποικίλα ζητούμενα του εύφορου ρόλου της (ασφαλώς κέρδισε τις εντυπώσεις, στην διάσημη άρια της τρίτης πράξης, La mamma morta). Και ναι, έκτισε την προσωπικότητα της νεαρής αριστοκράτισσας, θύμα της γαλλικής επανάστασης, με μεγάλη ακρίβεια, από την υπέροχα γοητευτική είσοδό της στην αρχή του έργου, μέχρι τις ύστατες τραγικές στιγμές που με προθυμία, θάρρος και αυταπάρνηση ακολουθεί τον αγαπημένο της στον θάνατο και τη λεπίδα της γκιλοτίνας. Ο διεθνής συμπατριώτης μας βαρύτονος Δημήτρης Πλατανιάς στον ρόλο του Gérard, ήρωα τον οποίον στην αρχή της όπερας γνωρίζουμε ως υπηρέτη, ενώ στη συνέχεια τον παρακολουθούμε να εγκαταλείπει την εργασία του προκειμένου να μπει στον αγώνα της επανάστασης ως αξιωματικός, διακρίθηκε τόσο με την εντυπωσιακού μεγέθους και αντοχής φωνή του (άμεση και συναισθηματικά φορτισμένη υπήρξε η ερμηνεία του μονολόγου της τρίτης πράξης, Nemico della patria?), όσο και με τη διάθεσή του να εμβαθύνει στις ψυχολογικές διακυμάνσεις του ρόλου του. Η δραματική υψίφωνος Τζούλια Σουγλάκου κατά την τρίτη πράξη τραγούδησε με γνήσιο αίσθημα και φωνητικό έλεγχο την άρια της τυφλής ηλικιωμένης Madelon, Son la vecchia Madelon. Σχετικά με την άρια, ας μας επιτραπεί να θυμίσουμε τη φήμη σύμφωνα με την οποία ο λιμπρετίστας του έργου, Ilica, υπήρξε ερωτευμένος με μια μεσόφωνο και ζήτησε από τον συνθέτη (η σχέση του με τον οποίον υπήρξε ταραχώδης) να συμπεριλάβει έναν ρόλο ειδικά για εκείνη στην εν λόγω όπερα. Όταν ο Giordano αρνήθηκε, ο Illica τον απείλησε με πιστόλι και ως αποτέλεσμα υπήρξε η σύνθεση αυτής της συγκινητικής άριας. Στους μικρότερους ρόλους διακρίθηκαν οι Μαρισία Παπαλεξίου (Bersi), Χρυσάνθη Σπιτάδη (La Contessa di Coigny), Γιάννης Γιαννίσης (Roucher), Χάρης Ανδριανός (Mathieu), Βαγγέλης Μανιάτης (Pietro Fléville), Γιώργος Ματθαιακάκης (Fouquier-Tinville), Χρήστος Κεχρής (Ένας «απίστευτος»), Διονύσης Μελογιαννίδης (Αβάς), Βαγγέλης Μανιάτης (Οικονόμος) και Διονύσης Τσαντίνης (Dumas). Η ορχήστρα και η χορωδία της ΕΛΣ απέδωσαν πολύ ικανοποιητικά, απολαμβάνοντας και ακολουθώντας, όπως και οι τραγουδιστές πρωτίστως, τη σίγουρη, ιδιωματικά ανεπτυγμένη και σε στιγμές φλογερής έντασης άποψη του Γάλλου αρχιμουσικού Philippe Auguin, τακτικού πλέον συνεργάτη του λυρικού μας θεάτρου, που επιπλέον φώτισε με νόημα τις μεγάλες τραγικές κλιμακώσεις του μουσικού δράματος του Giordano.

Ναι, είναι ένας διαφορετικός «Οθέλλος». Όμως χωρίς φορτωμένα σκηνικά και καταιγιστική σκηνική δράση να τραβούν το βλέμμα, τα πάντα συμπυκνώνονται στη μουσική. Ο Γουίλσον με το στατικό, φορμαλιστικό πλαίσιο που δημιουργεί σε «αναγκάζει» να την ακούσεις, να κατανοήσεις μέσα από αυτήν, τις σκέψεις, τις πράξεις, το βάθος των συναισθημάτων των ηρώων της τραγωδίας. Και το αποτέλεσμα κατά τη γνώμη μου είναι απλά μαγευτικό. Η σπουδαία αυτή παραγωγή ευτύχησε να έχει τρεις εξαιρετικούς σολίστ στους πρωταγωνιστικούς ρόλους, στους οποίους, η απουσία σκηνικής δράσης έδωσε την ευκαιρία να αναδείξουν καλύτερα από ποτέ, το μέγεθος της φωνής τους. Ο Λετονός Αλεξάντρς Αντονένκο, ένας από τους κορυφαίους Οθέλλους της δεκαετίας παρά τα φωνητικά προβλήματα που αντιμετωπίζει τελευταία, επιβλήθηκε τόσο με τη σκηνική παρουσία του όσο και με την ερμηνεία του. Μεστή, γεμάτη δύναμη και λαμπερά ηχοχρώματα, με στεντόρειες κορυφώσεις αλλά και λυρισμό, η φωνή του παρά τις μικρές αστάθειες, σκιαγράφησε ιδανικά τον παρορμητικό χαρακτήρα του Οθέλλου και τις μεταπτώσεις του. Πραγματικά εντυπωσίασε. Ο ρόλος της νεαρής, αθώας Δυσδαιμόνας απαιτεί μια ώριμη λυρική σοπράνο, αλλά με αγγελική φωνή, ικανή να μεταπηδά από τις δυνατές υψηλές νότες στις απαλές, γεμάτες χάρη μουσικές φράσεις. Γι’ αυτό και ταίριαξε γάντι στην κρυστάλλινη φωνή της Τσέλια Κοστέα. Η ερμηνεία της είχε μια απίστευτη τρυφερότητα σε όλη τη διάρκεια της όπερας, τραγουδώντας όμως το «Ave Maria» της τελευταίας πράξης και το μελαγχολικό «Τραγούδι της Ιτιάς»-από τα διαμάντια του λυρικού ρεπερτορίου- σκόρπισε βαθιά συγκίνηση σε όλους μας. Ο Τάσης Χριστογιαννόπουλος με τον όγκο, το σκοτεινό ηχόχρωμα και την εκφραστικότητα της φωνής του έπλασε έναν ραδιούργο, Ιάγο, διαβολικό μέχρις εσχάτων και μας χάρισε μερικές από τις πιο συναρπαστικές στιγμές της παράστασης με κορυφαία, την ερμηνεία του στο περίφημο «Credo in un Dio crudel». Δεν είναι τυχαίο ότι απέσπασε το πιο δυνατό χειροκρότημα. Αλλά και στους δεύτερους ρόλους, απολαύσαμε εξίσου άρτιες ερμηνείες. Ακολουθώντας πιστά τις σκηνοθετικές οδηγίες του Ρόμπερτ Γουίλσον ο Δημήτρης Πακσόγλου έπλασε έναν ευκολόπιστο Κάσσιο, ο Γιάννης Καλύβας έναν δειλό Ροδερίκο, η Βιολέτα Λούστα μια πιστή Αιμιλία και ο Πέτρος Μαγουλάς έναν ευγενή Λουδοβίκο και συνέβαλαν καθοριστικά στην εξέλιξη του σεξπηρικού δράματος. Όπως πάντα σημαντική και η συνδρομή της χορωδίας της ΕΛΣ υπό την καθοδήγηση του Αγαθάγγελου Γεωργακάτου που με τη «σκοτεινή» της παρουσία, χρωμάτισε μερικές από τις εμβληματικότερες σκηνές της όπερας. Από το πόντιουμ της ορχήστρας της ΕΛΣ ο νεότατος αλλά υπερταλαντούχος Στάθης Σούλης, έχοντας εξερευνήσει σε βάθος κάθε μέτρο της παρτιτούρας του «Οθέλλου», ανέδειξε τις ακραίες αντιθέσεις της, πότε με τις πομπώδεις εξάρσεις των χάλκινων πνευστών στις σκηνές δράσης και πότε με τη χαμηλόφωνη ένταση των εγχόρδων στις πιο λυρικές, εσωτερικές στιγμές. Του αξίζουν συγχαρητήρια…